•  Soru Sor

    Soru Sor

    Kişisel verilerin korunması kanununu okudum anladım (KVKK)
    GGüvenlik Numarası.

  • 0850 532 5 236 (CEO)
  • Sağlık İletişim Platformu
  • Hakkımızda
  • Doktorlarımız
  • Videolar
  • Bu Test Nerede Yapılıyor?
  • İletişim

Sağlık

  • Makaleler
  • Sağlık
  • Salgının sonunu getiren çiçek aşısı

Salgının sonunu getiren çiçek aşısı

  • Sağlık İletişim Platformu
  • 73
  • Sağlık

Salgının sonunu getiren çiçek aşısı

Maymun çiçeği virüsü dünya çapında yayılmaya devam ediyor. Başta İngiltere olmak üzere İspanya, Portekiz, Kanada, Almanya, Fransa ve Hollanda vaka sayılarının en fazla olduğu ülkeler.

1950’li yıllarda keşfedilen maymun çiçeği virüsü endişe yaratsa da insanlık koronavirüste olduğu kadar çaresiz değil. Bilim insanları bir zamanlar dünyayı kasıp kavuran çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşının, bu virüse karşı yüzde 85’e kadar koruma sağladığını ifade ediyor. Hatta bir zamanlar çiçek aşısı yaptıranların bugün bile maymun çiçeği virüsüne karşı çok yüksek olmasa da bağışıklık sahibi olduğu ifade ediliyor.

Tarihin en büyük salgınlarından biri olan çiçek, aynı zamanda aşıyla yok edilen ilk hastalıktı. Ancak bu aşıyı bulma süreci kolay olmadı. Çiçek aşısının nasıl ortaya çıktığını ve hastalığı bitiren aşının hikayesini Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Nuran Yıldırım TRT Haber’e anlattı.

Fotoğraf: Çiçek hastalığı salgını /Fotoğraf: Getty Images
Çiçek yaralarından aşı yapımı

Çiçek hastalığına çare bulma arayışlarının oldukça eski zamanlara uzandığını söyleyen Prof. Dr. Yıldırım, “Bu hastalığı geçirenlerin bir daha yakalanmadığını fark eden insanoğlu, çiçek yaralarının irinlerini ya da kabuklarını sağlıklı kişilere sürmekle hafif bir çiçek hastalığı meydana geldiğini fark etmiş ve bunun için çeşitli yöntemlere başvurmuş” diyor.

Bunun bir örneği Hindistan’da denendi. M.Ö. 3.000-800 yılları arasında çiçek yaralarına batırılan çöpler kurutulduktan sonra sağlıklı çocukların kolunda yapılan çiziğe sürüldü. Yine Çin’deki bir yönteme göre çiçek yaralarından düşen kabuklar bir süre bekledikten sonra toz haline getirilip çocukların burunlarına üflenirdi.
Prof. Dr. Yıldırım, bu aşının daha sonra Kuzey Afrika’da da uygulandığını belirterek sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Variolasyon adı verilen bu aşılama, çiçek çıkarmış birisinin yarasından alınan irini, sağlıklı bir kişinin vücudunda yapılan yüzeysel bir kesiye sürerek bulaştırma esasına dayanmaktaydı. Fakat yöreden yöreye kesilerin aşı yapıldığı yer değişiyordu.”

“Türk usulü çiçek aşısı”

Avrupalı gezginler seyahatnamelerinde Kafkasya’da Çerkez, Abhaz ve Gürcülerin küçük kızlarını çiçek hastalıklarına karşı aşıladıklarını gördü. Öyle ki Kafkasya’da çiçek çıkartan bir çocuktan alınan apse, altı aylık kız çocuklarının görünmeyen yerlerine yapılan çiziğe bulaştırılır, üzerine melek otu yaprağı kapatılır ve bir parça kuzu derisiyle sarılırdı. “Bu yöntemin, Kafkas esir tüccarları tarafından İstanbul’a getirildiği kabul ediliyor” diyen Prof. Dr. Yıldırım, aşının İstanbul’dan dünyaya nasıl yayıldığını ise şöyle anlatıyor:

“İnsan çiçek yaralarından alınan virüsle/aşı maddesiyle yapılan aşılamayı/variolasyonu Edirne’de gören İngiliz sefirinin eşi Lady Mary Wortley Montagu, izlenimini İngiltere’deki arkadaşına yazdığı mektupta anlatıyor. Oğlunu aşılatan Lady Montagu, İngiltere’ye dönünce bu çiçek aşısının tanıtımı için uğraşmış. Kraliyet ailesiyle ilişkileri sayesinde 1721’de mahkumlar üzerinde denenen aşı başarılı bulundu ve hekimler tarafından uygulanmaya başladı. ‘Türk usulü çiçek aşısı’, ‘Türkiye’de uygulanan çiçek aşısı’ adlarıyla meşhur olan bu yöntem İngiltere’den Avrupa’ya ve daha sonra bütün dünyaya yayıldı. Türk usulü çiçek aşısı 60 yıl kadar insanlığın çiçek hastalığına karşı tek umudu oldu.”

Aşıyla ilgili başka bir gelişme de İngiltere’de yaşandı. İngiliz doktor Edward Jenner daha güvenilir bir yöntemle aşı üretmeyi başardı. Jenner yöntemi kısa sürede Avrupa’ya yayıldı.

Çiçekle sistemli mücadelede aşı

Tüm dünyada olduğu gibi aşılama çalışmaları Osmanlı topraklarında da yapıldı. Osmanlı Devleti, çiçek hastalığıyla sistemli mücadeleyi, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de faaliyete geçen Aşı İdaresi’yle 1840’da başlattı. Prof. Dr. Yıldırım, Osmanlı'da aşılama çalışmalarıyla geçen süreci şöyle anlatıyor:

“8 Temmuz 1885’de yürürlüğe giren ilk Aşı Nizamnamesi ile çiçek aşısı tutanlara 'aşı şehadetnamesi' (aşı sertifikası) verilmeye başlandı. Bu nizamnameye göre, aşı şehadetnamesi olmayan çocuklar okullara kabul edilmeyecekti. Devlet hizmetine, medreselere, askerliğe ve zaptiyeye girecekler aşılı olmak mecburiyetindeydi. Yine çiçek aşısı üretimi 1892’de kurulan Telkihhane-i Şahane’ye (aşı evi, aşı enstitüsü) devredildi.”

II. Meşrutiyet’ten sonra, Telkihhane-i Şahane’nin adı “Telkihhane-i Osmani” oldu. Cumhuriyet ilan edildikten sonra da “İstanbul Telkihhanesi” adıyla faaliyetine devam etti. Daha sonra, “İstanbul Çiçek Aşısı Müessesesi” adını aldı. Modern bir aşı enstitüsüydü bu kuruluş. Her sene 5-6 milyon doz çiçek aşısı üretip bütün ülkeye dağıtıyordu. Bu sayede ara sıra vakalar görülse de ülkenin hiçbir yerinde çiçek salgınları çıkmıyordu. Ancak buna rağmen Cumhuriyet döneminde, 1933’te yürürlüğe giren Umumi Hıfzısıhha Kanunu’yla çiçek aşısı mecburiyeti devam etti.

Fotoğraf: Getty Images

Dünya çapında aşılama

Prof. Dr. Yıldırım, o yıllarda dünyada alınan önlemleri şöyle anlatıyor:

“Dünya Sağlık Örgütü 1959 yılında çiçek hastalığının yeryüzünden silinmesi için dünya ölçeğinde yoğun aşılama programı başlattı. Bu aşılama faaliyetleri ile 1971 yılında, çiçek hastalığının bulunduğu ülke sayısı 16’ya düşürüldü. Hastalığı yok etmeye yönelik istikrarlı çalışmalar sonunda, Dünya Sağlık Örgütü, 8 Mayıs 1980'de çiçek hastalığının küresel olarak bütün dünyadan yok edildiğini ilan etti. Çiçek hastalığının dünyadan silinmesinin ardından Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisi üzerine bütün ülkeler çiçek aşısı üretimine son verdi. Türkiye de bu öneriye uyarak, 1840’dan itibaren 140 yıldır aralıksız sürdürmekte olduğu çiçek aşısı üretimine son verdi.”

Çiçek hastalığı sona erse de bilinen tüm çiçek virüsleri Dünya Sağlık Örgütü’nün onayladığı laboratuvarlarda koruma altında tutuluyor.
 

Doktorlarımızdan

  • Prof. Dr. Fatih Altunrende

    Prostat Kanseri

    Prostat Kanseri

    Prostat kanseri erkeklerde görünse de tüm aileyi etkileyen bir kanserdir. Prostat kanserine özgü herhangi bir şikayete neden olmayan bu hastalığın tanısı başlıca prostat muayenesi ve PSA kan testi ge...

  • Prof. Dr. Nilda Sütay Süslü

    Sık Sorulan Sorular

    Sık Sorulan Sorular

    Tükürük bezi tümöründe biyopsi gerekli midir? Tükürük bezi tümörlerinin %80 i, parotis adı verilen kulak önündeki tükürük bezinden kaynaklanır. Parotis, her iki kulak önünde birer tane olmak üzere, t...

  • Prof. Dr. Esra Eryaman

    Gırtlak kanseri nedeniyle ameliyat olan bir hastanın boğazında kalıcı delik olur mu?

    Gırtlak kanseri nedeniyle ameliyat olan bir hastanın boğazında kalıcı delik olur mu?

    Gırtlak kanseri erken evrede tedavi edildiğinde gırtlağın büyük kısmı korunur ve mükemmele yakın bir ses elde edilebilir. Bunun yanında çok ileri evrelerde gırtlağı korumak her zaman mümkün olamayab...

  • Uzm. Dr. Ercan Bıçakçı

    Pankreas Kanseri

    Pankreas Kanseri

    Pankreas, sindirime yardımcı pankreatik sıvıları ve insülin gibi hormonları salgılayan, mide arkasında yerleşmiş bir organdır. Sigara, alkol, hayvansal yağdan zengin diyet, kronik pankreas ilt...

  • Prof. Dr. Esra Eryaman

    SES KISIKLIĞI HANGİ HASTALIKLARIN HABERCİSİDİR

    SES KISIKLIĞI  HANGİ HASTALIKLARIN HABERCİSİDİR

    Fonasyon ses üretme işlevidir. Ses akciğer ve nefes borusundan gelen hava, karın, göğüs ve sırt adalelerinden oluşan güç kaynağı, ses telinden oluşan titreşim mekanizması ve ses tellerinden bur...

  • Prof. Dr. Nilda Sütay Süslü

    sık sorulan sorular

    sık sorulan sorular

    Tiroid kanseri nasıl tedavi edilmelidir? Tiroid kanserlerinin büyük bir kısmı, yavaş seyirli kanserlerden oluşmaktadır. Tiroid kanseri, boyundaki lenfatik kanallar ve lenf düğümleri boyunca il...

  • Op.Dr. Zeki Salar

    Hamile Kalamıyorum!

    Hamile Kalamıyorum!

    Hamile Kalamıyorum -Kısırlık Araştırma Testleri Bu yazının amacı; bebek sahibi olmak isteyen ancak beklenen süre içinde hamilelik olamamış çiftlere neler yapması gerektiğini hangi aşamalardan geç...

  • Prof. Dr. Emin Ünüvar

    ÇOCUKLARDA COVID-19 ENFEKSİYONU: 10 SORU, 10 CEVAP

    ÇOCUKLARDA COVID-19 ENFEKSİYONU: 10 SORU, 10 CEVAP

    Çocuklarda COVID-19 Enfeksiyonu : 10 Soru, 10 Cevap1. Salgında epidemiyolojik bilgiler COVID-19 enfeksiyonun erişkinler gibi çocuklarda da olabildiğini göstermektedir. COVID-19 olma olası...

  • KLİNİK İYİLİK GÜZELLİK

    HPV ( İNSAN SİĞİL VİRÜSÜ ) AŞISI

    HPV ( İNSAN SİĞİL VİRÜSÜ ) AŞISI

    HPV ( insan siğil virüsü) AŞISI HPV nedir ? HPV, insan siğil virüsüdür. Seksüel yolla bulaşır. Yaklaşık yüzden fazla türü vardır. Bazı türleri genital bölgede siğil lezyonu yaparken bazı türler...

  • Prof. Dr. Esra Eryaman

    Burun estetiği ile beraber yapılabilen ameliyatlar: rinoplasti ve horlama

    Burun estetiği ile  beraber yapılabilen ameliyatlar: rinoplasti ve horlama

    Horlama önemli bir şikâyettir. Horlama sırasında kişilerde nefes durmaları veya çeşitli derecelerde solunum sıkıntıları oluşabilir. Solunum sıkıntısı indeksleri ve fiziksel durumları ameliya...

facebook

Sağlık İletişim Platformu

Sağlığınız için herşey

Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni
Bülent Ergan
Editör
Vedat Gürsel
İletişim: 0850 532 5 236
(CEO)Sitedeki tüm harici linkler ayrı bir sayfada açılır.Sağlık İletişim Platformu harici linklerin sorumluluğunu almaz.

İrtibat Bilgileri

  • Marmara Teknopark Tübitak Gebze Yerleşkesi, 41400 Gebze/Kocaeli
  • 0850 532 5 236 (CEO)

Bülten Aboneliği

    Kişisel verilerin korunması kanununu okudum anladım (KVKK)

    saglikiletisimplatformu.com 2022, All Rights Reserved

    • Hakkımızda
    • Doktorlarımız
    • Videolar
    • Bu Test Nerede Yapılıyor?
    • İletişim